Η  αθηροθρόμβωση είναι μια πολυπαραγοντική παθοφυσιολογική οντότητα η οποία εμφανίζεται σε πολύ μικρή ηλικία και εξελίσσεται συνεχώς με ταχύτητα η οποία διαφοροποιείται μεταξύ των ατόμων και εξαρτάται κυρίως από γενετικούς, περιβαλλοντικούς και διατροφικούς παράγοντες καθώς και από άλλους παράγοντες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής. Η αθηροθρόμβωση αρχίζει με την ανάπτυξη των αθηρωματικών πλακών στο αρτηριακό τοίχωμα (αθηροσκλήρωση) και καταλήγει με τη ρήξη ή διάβρωση μιας αθηρωματικής πλάκας η οποία οδηγεί στην ενεργοποίηση του μηχανισμού της πήξης και στο σχηματισμό θρόμβου. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι οι ασθενείς με αθηροσκλήρωση ζουν φέροντας τις αθηρωματικές βλάβες αλλά νοσούν και πεθαίνουν εξαιτίας της θρόμβωσης. Ο σχηματισμός του θρόμβου, ανάλογα με το μέγεθος και τη θέση του στο αρτηριακό δένδρο μπορεί να οδηγήσει:

• Στη μερική ή πλήρη απόφραξη ενός αγγείου με συνέπεια την κλινική εκδήλωση της αρτηριακής θρόμβωσης (ασταθής στηθάγχη, οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, θρόμβωση αρτηριακών στελεχών των άκρων).

• Στο σχηματισμό θρομβογόνων εμβόλων που μπορούν να προκαλέσουν απόφραξη αρτηριών σε σημεία του αρτηριακού δένδρου που βρίσκονται περιφερικότερα από το σημείο σχηματισμού του θρόμβου στην αθηρωματική βλάβη.

 

Οι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί που εμπλέκονται στην αθηροθρόμβωση περιλαμβάνουν τη φλεγμονή, το οξειδωτικό στρες, την απόπτωση, διαταραχές του μεταβολισμού των λιπιδίων και των λιποπρωτεϊνών, διαταραχές του μεταβολισμού της γλυκόζης (σακχαρώδης διαβήτης), διαταραχές του μεταβολισμού του λιπώδη ιστού (παχυσαρκία), διαταραχές των μηχανισμών θρόμβωσης και πήξης, γονιδιακούς πολυμορφισμούς και μεταλλάξεις, κλπ.

 

Οι κλινικές εκδηλώσεις της αθηροθρόμβωσης (στεφανιαία νόσος, εγκεφαλικά ισχαιμικά επεισόδια, περιφερική αρτηριακή νόσος) αποτελούν σήμερα την πρώτη αιτία θανάτου στις βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες και στη χώρα μας. Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης περισσότερο από 2 εκατομμύρια ανθρώπων πεθαίνουν από νοσήματα του καρδιαγγειακού συστήματος, που αντιστοιχούν περίπου σε 42% των συνολικών θανάτων, ενώ για το σύνολο των χωρών της ευρωπαϊκής ηπείρου ο αριθμός των θανάτων που οφείλονται στην αθηροθρόμβωση ανέρχεται σε 4,35 εκατομμύρια τον χρόνο. Η ετήσια συχνότητα εμφάνισης μειζόνων καρδιαγγειακών επεισοδίων (οξύ στεφανιαίο σύνδρομο, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, θάνατος καρδιαγγειακής αιτιολογίας) ανέρχεται σε 4% του πληθυσμού που παρουσιάζουν τουλάχιστον 3 από τους κλασικούς παράγοντες κινδύνου αθηροθρόμβωσης (δυσλιπιδαιμία, αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτη, παχυσαρκία, κάπνισμα, κλπ).

 

Η πρόληψη της αθηροθρόμβωσης και των επιπλοκών της περιλαμβάνει την αποφυγή επιβλαβών περιβαλλοντικών παραγόντων όπως πχ το κάπνισμα, την άσκηση, την αποφυγή της παχυσαρκίας, τη σωστή διατροφή με την κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε συστατικά με αντιφλεγμονώδεις, αντιοξειδωτικές, αντιαποπτωτικές, αντιθρομβωτικές ιδιότητες, κλπ.

 

Η θεραπευτική αντιμετώπιση των κλινικών εκδηλώσεων της αθηροθρόμβωσης έχει τρεις κυρίως στόχους:

1. Τη ρύθμιση των παραγόντων κινδύνου αθηροθρόμβωσης (υπερλιπιδαιμία, αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, κ.λ.π.).

2. Την αναστολή σχηματισμού του θρόμβου που επιτυγχάνεται με την αντιθρομβωτική αγωγή (αντιαιμοπεταλιακά και αντιπηκτικά φάρμακα).

3. Την αποκατάσταση της βατότητας του αγγείου που επιτυγχάνεται με τη θρομβόλυση, τη διαδερμική στεφανιαία επέμβαση (PCI) ή διάφορες παρακαμπτήριες επεμβάσεις.

 

Με δεδομένη την πολυπλοκότητα των παθοφυσιολογικών μηχανισμών που συμμετέχουν στην αθηροθρόμβωση και στις κλινικές εκδηλώσεις της, η επιτυχής διερεύνηση του επιστημονικού αυτού πεδίου  απαιτεί συνεργασία ερευνητών από διάφορα επιστημονικά πεδία τόσο βασικών επιστημών όσο και κλινικών ειδικοτήτων. Στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων υπάρχει μια κρίσιμη μάζα μελών ΔΕΠ από την Ιατρική Σχολή, το Τμήμα Χημείας και το Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών (Ερευνητική Ομάδα Αθηροθρόμβωσης) η οποία ασχολείται με θέματα σχετικά με την αθηροθρόμβωση. Οι επιστήμονες αυτοί καλύπτουν διάφορα επιστημονικά πεδία βασικής έρευνας όπως Βιοχημεία, Κλινική Χημεία, Μοριακή Βιολογία, Πεπτιδοχημεία, Συνθετική Οργανική Χημεία, Χημεία Φυσικών προϊόντων, Βιοτεχνολογία καθώς και κλινικών ειδικοτήτων όπως Καρδιολογία, Παθολογία, Καρδιοχειρουργική, Νεφρολογία, Ενδοκρινολογία, κλπ.